Gmina Pajęczno pod kątem zasobów naturalnych posiada dwa kluczowe atuty, które ujęte zostały w wieloletnich planach rozwojowych i rewitalizacyjnych. Północna kilkunastokilometrowa linia rzeki Warty oraz zasoby kamienia wapiennego, które od setek lat determinowały nasz lokalny krajobraz, miejsce kontaktu z naturą, wypoczynku oraz zasoby do budowy domów. Dziś to naturalna niezagospodarowana jeszcze ostoja przyrody oraz prosperujący i rozwijający się przemysł wydobywczy i cementowo-wapienny. Te dwa współistniejące środowiska i analiza społeczno-gospodarcza oraz środowiskowa zaowocowała projektem, który na pokolenia ma za zadanie zabezpieczyć i rozwinąć lokalne tereny przyrodnicze i tradycje gospodarcze związane z kamieniem wapiennym. 

Rada Miejska w  Pajęcznie dla powołania zespołu przyrodniczo – krajobrazowego oraz geoparku,  jako lokalnych form ochrony przyrody doliny Warty oraz stymulacji lokalnej turystyki , po spotkaniu  z ekspertami z sieradzkiego oddziału Zespołu Parków Krajobrazowych  Województwa Łódzkiego  oraz z przedstawicielami LGD Kraina Wielkiego Łuku Warty, 18 stycznia 2024 roku podjęła uchwały intencyjne w sprawie  podjęcia działań mających na celu ochronę przyrody na terenie przyległym do rzeki Warty w miejscowości Niwiska Dolne i Patrzyków oraz utworzenie geoparku na terenie Gminy Pajęczno.

To pierwsze kroki otwierające możliwości rozwoju i inwestycji naszych wspólnych lokalnych zasób. Czy w gminie Pajęczno może powstać unikatowa baza eko-turystyki? Czy zabezpieczmy i udostępnimy lokalne zasoby naturalne dla następnych pokoleń? Czy połączenie wydobycia wapienia i rzeki może rozwinąć lokalny biznes agroturystyczny i edukacyjny? Czy możemy wytworzyć nasze „małe Bieszczady”?

                Inicjatywa oraz projekt strategiczny „GeoPark” to projekt innowacyjnego, zrównoważonego zagospodarowania terenów północnej linii rzeki Warta w gminie Pajęczno pod kątem lokalnych form ochrony przyrody oraz zrównoważonej turystyki aktywnej, dydaktycznej oraz sportowej. Projekt opiera się na terenach wskazanych w  wojewódzkim proponowanym obszarze chronionego krajobrazu „pajęczańsko-gidelskiego obszaru chronionego” dla terenów doliny Warty oraz obecnych i przyszłych odkrywkach i wyrobiskach kamienia wapiennego oraz związanych z nimi procesami rekultywacji. Główną osią i beneficjentami projektu byłyby wsie Patrzyków (wraz z przysiółkami), Niwiska Dolne, Niwiska Górne oraz Wydrzynów. Pośrednio nowe atrakcje turystyczne wpłyną pozytywnie na cały obszar gminy oraz powiatu. Partnerami projektu, byłyby zarówno sołectwa, organizacje społeczne, gminy ościenne jak i zakłady wydobywcze, które w ramach odpowiedzialności społecznej i środowiskowej mogłyby wnieść wartość dodaną dla lokalnej ochrony zasobów naturalnych, społecznych i ekonomicznych. Projekt wymagać będzie aktywnej współpracy międzysektorowej, powiatowej oraz wojewódzkiej, aby jego elementy były spójne z najważniejszymi i kluczowymi zapisami o ochronie przyrody oraz obszarem „Zielonej gospodarki” – obowiązującym na terenie naszej gminy w ramach Strategii Rozwoju woj. Łódzkiego 2030.

                Dlaczego geopark? „Geopark - jest to obszar o zdefiniowanych granicach, zawierający pojedyncze lub mozaikowo rozłożone obiekty o wybitnych walorach geologicznych (geotopy), wartościowe dla geoturystyki i edukacji, które zostały udokumentowane w drodze przeprowadzonej inwentaryzacji i oceny. Za utworzeniem na danym obszarze geoparku mogą przemawiać również dodatkowe jego atuty, takie jak: występowanie stanowisk archeologicznych, skupisk obiektów i obszarów o dużym znaczeniu dla ochrony przyrody, wybitne wartości historyczne i kulturowe regionu. Inicjatywa tworzenia geoparków jako obszarów przedstawiających szczególne wartości geologiczne sformułowana została przez Oddział do Spraw Nauk o Ziemi UNESCO w połowie lat 1990.”źródło: http://geopark.org.pl/geopark.php

                Znane od wielu lat, niewykorzystane wcześniej unikatowe połączenie wydobycia wapienia na granicy rzeki Warty, rokuje na takie właśnie zagospodarowanie i rodzi całkiem nowe szanse nie tylko dla południowo-zachodniej części gminy, ale i dla powiatu jako nowa gałąź gospodarki turystycznej i dydaktyczno-ekologicznej. Przyciągniecie inwestycji grantowych, pobudzenie lokalnej mikroekonomii w dłuższej perspektywie będzie miało również znaczenie dla inwestycji pośrednich jak drogi, baza infrastrukturalna, potencjalny napływ turystów czy marketing regionalny. Istotnym jest jednak to, że inicjatywa geoparku wyprzedzi nadchodzące skutki wydobycia i pozwoli w duchu współpracy, wypracować najlepsze, zbalansowane lokalne praktyki rekultywacji wyrobisk i edukacyjnego, twórczego zagospodarowania terenów związanych z eksploatacja kamienia wapiennego i zasobów przyrodniczo-hydrologicznych. Coś co dziś stanowi problem, jutro może okazać się unikatowym zasobem na naszym terenie.

GeoPark z centrum działań w Niwiskach Górnych, docelowo może stać się kompleksem przyrodniczo-turystycznym o powierzchni szacowanej około 40-60 ha z bazą dydaktyczną, rekreacyjną oraz sportową, która stopniowo może stymulować lokalną branżę agroturystyki oraz usług np.: spa, obiektów sportowych czy hotelarskich w ramach sektora prywatnego. Wieże widokowe na rzekę lub na odkrywki wapienia, specjalne trasy rowerowe, piesze, konne, przystań kajakarska, zabezpieczone i kontrolowane tory dla sportowców rowerowych MTB czy motorowych, centrum dydaktyki geo-hydrologicznej, muzeum wydobycia i przetwarzania wapienia, wystawa skamielin, pole campingowe. To pierwsze propozycje, które mamy nadzieje rozwiną się w trakcie prac eksperckich. Dołączenie parterów publiczno-prywatnych, mieszkańców za pewne wzbogaci projekt o innowacyjne propozycje adekwatne do potrzeb. Zielona szkoła? Centrum konferencyjne z restauracją? Glamping? Mini zoo? Saunarium? Rzeźby plenerowe? Takie pomysły biznesowe, turystyczne, kulturalne czy inwestycyjne byłyby naturalną kontynuacją rozwoju projektu i przyszłych potencjalnych partnerstw. Gmina Pajęczno, jako inicjator i pomysłodawca pragnie aby ten szeroki projekt, był takim właśnie zalążkiem lokalnych inwestycji i przedsięwzięć z wielu sektorów. Potencjał projektu, wynika również z sugestii zebranych w trakcie badań ankietowych z jesieni 2023r. gdzie mieszkańcy gminy Pajęczno wyraźnie wskazywali tereny nadrzeczne, jako tradycyjne miejsce wypoczynku, wycieczek rowerowych, a jednocześnie jako niewykorzystany potencjał naturalny naszej gminy. Obecnie są one wykorzystywane „na dziko” do celów biwakowych, sportów motorowych i niestety ale również do zaśmiecania. Ten stan, wymaga kompleksowej interwencji już teraz, ale tylko duży projekt, który uruchomi odpowiednie inwestycje może trwale wpłynąć na poszanowanie i zabezpieczenie tych terenów.

Pierwszym krokiem do rozwoju projektu będzie planowana realizacja profesjonalnej, aktualnej inwentaryzacji przyrodniczej, geologicznej i terenowej, dzięki której zidentyfikowane zostaną najcenniejsze zasoby fauny, flory oraz geologii o potencjale ochrony lub wykorzystania do celów dydaktyki i turystyki. Wytyczne i mapy przyrodników stanowić będą bazę do prac specjalnego zespołu interdyscyplinarnego (złożonego z ekspertów społecznych, przyrodniczych, przemysłowych oraz ekonomicznych), którego zadaniem będzie wykreowanie możliwych atrakcji turystycznych, ich szczegółowej lokalizacji, modeli społeczno-ekonomicznych i projektów grantowych na poszczególne etapy i inwestycje. Wszelkie projekty infrastruktury, ścieżek, atrakcji czy zagospodarowania terenu przechodzić będą przez ocenę odpowiednich inspektoratów, instytutów oraz instytucji. To żmudny proces, jest on jednak niezbędny, aby tak kompleksowy program rozwoju eko-turystyki mógł uzyskać odpowiednie dofinansowania ze środków publicznych oraz wojewódzkich. Otwiera się takie właśnie kilkuletnie okno związane z dofinansowaniami na przedsięwzięcia przyrodniczo-turystyczne w województwie łódzkim. To szansa, która warto wykorzystać i zmienić diametralnie i pozytywnie obraz zaniedbanych i niewykorzystanych zasobów doliny Warty. Prace informacyjne i przygotowawcze związane z inicjatywą geoparku trwają. 

Gdzie i jak działają geoparki w Polsce? Jak może wyglądać nasze lokalne rozwiązanie?:

Geopark w Zabrzu, Grzybowice:

https://miastozabrze.pl/2023/06/02/zabrzanski-geopark-w-grzybowicach-juz-gotowy/

GeoPark Glinka:

http://www.glinka.beskidy.pl/geopark.html

GeoPark Świętokrzyski:

https://geopark.pl/geologia/

Rezerwat/geopark Góra św. Anny:

http://geopark-goraswanny.pl/142/rezerwat-przyrody-gora-sw-anny.html

Lista geoparków Państwowego Instytutu Geologii:

https://www.pgi.gov.pl/oferta-inst/geoturystyka/geoparki.html

Rada Miejska w Pajęcznie wyraża wolę podjęcia szeroko zakrojonych działań (w tym zlecanie analiz i ekspertyz) mających na celu ochronę przyrody na terenie przyległym do rzeki Warty w miejscowości Niwiska Dolne oraz Patrzyków, w szczególności poprzez ustanowienie na tym terenie jednej z form ochrony przyrody przewidzianej w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody, tj. zespołu przyrodniczo – krajobrazowego wyrażenia woli podjęcia działań mających na celu utworzenie geoparku na terenie Gminy Pajęczno.